Who is here so base that would be a bondman?

Brutus’ uitspraak is de lijfspreuk van activistisch kunstenaar Shawn Buckles. Met zijn aanstekelijke anarchisme probeert de 23-jarige Leeuwarder ongewenste overheersing aan de kaak te stellen. Niemand wil zich onderwerpen, maar inmiddels zijn we als 21ste-eeuwers toch nieuwe ‘bondmen’ aan het worden, is zijn mening. Ongemerkt volgen we de paden die voor ons worden uitgestippeld. Op Vlieland verschijnt daarom straks een zebrapad van zijn hand, dat aangelegd is aan het strand. Wie het pad volgt, loopt de zee in. “Want waarom steken we de weg juist dáár over? Ik vind het vreemd dat we ons, op het moment dat er ergens een zebrapad loopt, daar vrijwillig aan onderwerpen. Ik denk dus dat daar meer achter zit dan alleen veiligheid in het verkeer.”

“Ik vind het vreemd dat we ons, op het moment dat er ergens een zebrapad loopt, daar vrijwillig aan onderwerpen.”

Radicale middelmatigheid

Shawn Buckles wil met zijn acties een bredere maatschappelijke tendens aan de kaak stellen. We zijn volgens hem steeds afhankelijker geworden van externe systemen, maar daar leveren we wel onze persoonlijke autonomie voor in. Zijn zebrapad is een statement tegen deze ‘radicale middelmatigheid’ ¹, een term die hij van filosoof Henk Oosterling heeft geleend. “Onze verhouding tot onze ‘middelen’ is verstoord”, legt Buckles uit. “Middelen, in de breedste zin, bepalen inmiddels de maat en het tempo van ons leven. We passen ons aan zonder daar over na te denken.” Zo’n middel kan een smartphone zijn, maar ook een brug, dat immers een middel is om niet te hoeven zwemmen. “In het verkeer voegen we ons dus al constant naar de maat van de middelen, maar ook op andere gebieden nemen we blindelings de zebrapaden. We voegen ons tegenwoordig zo ver naar voorwerpen en systemen dat we ons niet langer beseffen hoezeer we geconditioneerd zijn.” Op die manier staat voor Buckles een zebrapad symbool voor het ongemerkte conformeren van de mens.

Dataslet

Persoonlijke autonomie is voor Buckles al wat langer een thema. Zo haalde hij eerder dit jaar het wereldnieuws door zijn persoonlijke data te verkopen aan de hoogste bieder. Omdat Google, Facebook en Apple deze gegevens toch al bezaten besloot hij het heft in eigen handen te nemen en zelf te gaan verdienen aan de handel in zijn data. De gelukkige kreeg onder andere al zijn e-mails, al zijn locatiegegevens en zijn browsergeschiedenis. Ondanks interviews met onder andere Wired en The Guardian bleef de opbrengst echter steken op 350 euro. Dat is niet veel, beaamt Buckles, maar heel wat meer dan de centen waarvoor je gegevens buiten jou om worden verhandeld.

Buckles besloot daarom een privacypamflet te publiceren. Hij maakt zich namelijk zeer ernstige zorgen. “Er wordt zoveel informatie over ons verzameld, daar word je niet goed van. En het absurde is vooral dat we dat vanzelfsprekend zijn gaan vinden. Gegevens over mensen en groepen stapelen zich zo snel op dat ‘het systeem’ straks meer weet dan ik. ‘Zij’ weten bij wijze van spreken eerder dat ik latent homo ben dan ik zelf, omdat ze dat kunnen destilleren uit wat ik zoek of met wie ik omga”, legt hij uit.

Aan de andere kant komt het individu juist steeds verder buitenspel te staan, want ondertussen neemt volgens Buckles de menselijke controle hierop af. “Hoe meer ik bezig ben met digitale media en hun databases, hoe meer ik merk dat ik een soort binaire persoonlijkheid word: ja-nee, aan-uit. Er is geen ruimte meer voor grijswaarden. Ik word systematisch gegeneraliseerd waar ik bij sta.” Als voorbeeld noemt Shawn de gerelateerde video’s die YouTube zijn gebruikers voorschotelt. “Dit soort systemen creëren ook nog eens een informatiefuik. Want door op die video’s te klikken bevestig ik de aannames van Google (de eigenaar van YouTube, red.). Tot ik alleen nog maar zie wat Google denkt dat ik zou moeten zien. Maar ik wil niet door systemen worden gestuurd, want de uitkomsten hebben met mij als mens niets meer te maken.”

Hij heeft zijn ziel echter al aan de duivel verkocht. Door zijn data-actie is er nu op internet meer over Shawn te vinden dan over menig andere Nederlander. “Ik ben inderdaad een soort van dataslet geworden, dat is de prijs die ik ervoor moest betalen”, lacht hij. Wel heeft hij inmiddels alle social media van zijn verouderde iPhone gegooid en functies als locatievoorzieningen en e-mail uitgeschakeld. “En dan nóg weet ik niet wat dit ding van me opslaat. Die klassieke sciencefictionverhalen waarin je door middel van een geïmplanteerde chip dag en nacht gevolgd wordt, dat is gewoon dit ding”, wijst hij op zijn telefoon. “Maar dit doen we vrijwillig, dát is zo bizar.”

Thermostaat

Mensen vinden me wel eens wat paranoïde, lacht Buckles. Toch merkt hij ook dat veel mensen zijn zorgen delen. Door klokkenluiders als Edward Snowden, maar ook door nieuws over voor de vluchtende Telegram-oprichter ² of Facebooks emotie-experiment ³ groeit bij velen het onbehagen.

Volgens Shawn kan alleen een brede sociale tegenbeweging het tij nog keren. “We moeten van die apathie af. De verantwoordelijkheid wordt tot nu toe vooral bij de eindgebruiker neergelegd: jij kunt toch je telefoon wegdoen? Of jij kunt toch je Facebook verwijderen? Maar je kunt je ogen er voor sluiten, maar dan gaat het nog niet weg. De discussie zou dus ook op ethisch en politiek niveau gevoerd moeten worden.” Daarom doneerde hij het geld dat hij ‘verdiende’ met de verkoop van zijn data aan Bits of Freedom, een burgerrechtenorganisatie die zich hard maakt voor internetvrijheid.

“We leven in een tijd waarin we geen onderscheid meer maken tussen bestaans- en genotsmiddelen. De meeste mensen maken zich eerder druk om hun comfort, dan om basisbehoeften als privacy. Ze sluiten alles aan op totaalsystemen als Google, die nu zelfs investeert in ‘slimme’ thermostaten, die weten wanneer je thuis bent.”

“De meeste mensen maken zich eerder druk om hun comfort, dan om basisbehoeften als privacy.”

Met zijn zebrapad wil Buckles vooral burgerlijke ongehoorzaamheid aanwakkeren. In het ondermijnen van systemen ligt per slot van rekening een deel van de oplossing. Steek de straat over waar je wil en vul foutieve gegevens in waar je kan, want de internetoligarchen hebben niets mee te maken met wat je laat of doet.

“En als je dan zegt: who cares? Dan heb ik maar één antwoord”, besluit Buckles. Eeuwenlang zijn onze voorvaderen gestorven voor onze vrijheid en wij geven dat nu in een handomdraai weg omdat we vermaakt willen worden. Privacy is je grootste goed en het is naïef om te denken dat het nooit meer oorlog gaat worden. Feit is dat er straks een schat aan informatie beschikbaar is en ze er mee kunnen doen wat ze willen. Dan zal het je echt worst wezen of je thermostaat vanzelf aangaat.”

ALL: None, Brutus, none.
BRUTUS: Then none have I offended.